Monarcha południowy, danaid erippus,
Danaus erippus Cramer
Monarcha południowy, erippus
(ang. southern monarch) Danaus erippus to piękny, pomarańczowo-czarny motyl, rodzimy dla Ameryki Południowej. Pod wieloma względami przypomina lepiej znanego monarchę wędrownego Danausplexippus. Od ponad wieku kolekcjonerzy i naukowcy spierali się, czy monarcha południowy zasługuje na status gatunku odrębnebo od m. wędrowneg? Okazuje się, że tak, gdyż oba te motyle nie krzyżują się w warunkach naturalnych, a ich potomstwo wyprowadzone w warunkach kontrolowanych będzie bezpłodne.
Nazwa gatunkowa – charakterystyka i wygląd
Erippusa (monarchę południowego) zalicza się do rodzinyrusałkowatych Nymphalidae, a konkretnie podrodziny monarchowatych Danainae. Wyglądem zewnętrznym, anatomią wewnętrzną, dietą, skłonnością do wędrówek, chemizmem węglowodorów kutikuli, jak również genotypem łudząco przypomina danaida wędrownego. Dopiero w 2007 r. przyznano mu status osobnego gatunku na podstawie eksperymentów z krzyżowaniem w hodowli i szacowania płodności tak uzyskanego potomstwa. Rozpiętość skrzydeł monarchy południowego wynosi do 110 mm.
Głowa, tułów i odwłok erippusa będą czarne z białawymi plamkami. Jak u większości rusałkowatych także u erippusapierwsza para odnóży jest skrócona i silnie przyległa do tułowia. Górna strona skrzydeł odznacza się jaskrawym, pomarańczowym umaszczeniem z szerokimi, smolistymi obwódkami i takim użyłkowaniem. Na skraju skrzydeł widać dwie serie białych plamek. Końce skrzydeł pierwszej pary zdobią pomarańczowe łatki. Samce monarchy południowego są ogólnie jaśniejsze od samic.
Erippusa najprościej odróżnić od monarchy wędrownego D. plexippus po umaszczeniu tylnego brzegu skrzydeł pierwszej pary – u erippusa będzie on pomarańczowy, u danaida wędrowego czarny.
Larwy tego motyla również ubarwione są otrzegawczo, z wyraźnymi czarnymi, białymi oraz żółtymi pasami.
Cykl życiowy:
Lot erippusa w tropikach trwa cały rok, bardziej na południu ustaje na czas wędrówki. Jak u monarchy wędrownego także u monarchy południowego larwy kluja się po 3-8 dniach, pożerają osłonki jajka, a potem rozwijają przede wszystkim na rodzimych trojeściach. Rodzaj ten w Ameryce Południowej pozostaje mniej zróżnicowany niż w Północnej, toteż wykorzystują niekiedy inne, bogate w kardenolidy (glikozydy nasercowe) rodzaje z rodziny toinowatych np.: obojnik, Tweedia czy Astephanus. Poczwarki erippusa będą takie jak u d. wędrownego: miękkie w dotyku, nieforemne z kształtu, zielonkawe. Przepoczwarzanie się trwa zazwyczaj 11-12 dni. Kiedy zbliża się chwila wyjścia postaci dorosłej poczwarka błękitnieje, potem staje się szklista.
Monarch południowy i wędrowny są – mimo podobieństw na wielu poziomach organizacji – w pełni izolowane rozrodczo (nie dają płodnego potomstwa). Odnotowano szereg mechanizmów izolacji prezygotycznej jak i postzygotycznej. Po wymuszeniu hybrydyzacji w warunkach hodowli powstają wyłącznie samce, albowiem u motyli i ciem to samce tworzą jednakowe gamety, a samice decydują o płci potomstwa. Zarodki samic albo w ogóle nie powstają z zygot, albo zamierają we wczesnych stadiach. Wyklute, mieszańcowe samce były bezpłodne i dość chorowite.
Migracje monarchy południowego stanowią lustrzane odbicie lepiej znanych przelotów monarchy wędrownego z Ameryki Północnej. Na jesieni erippus leci wzdłuż Andów na południe. Trudno to zrozumieć, gdyż na Półkuli Południowej na południu jest zimniej – bliżej do Antarktydy. Zrozumiałe byłyby raczej jesienne wędrówki na północ, do miejsc cieplejszych. Mimo trwających od dziesięcioleci poszukiwań wciąż nie znaleziono jego masowych zimowisk, analogicznych do zimowisk monarchy wędrownego w Kaliforni i Meksyku.
Skąd pochodzi monarcha erippus? Najnowsze badania potwierdzają, że erippus występuje tylko w Ameryce Południowej, od Brazylii przez Urugwaj, Paragwaj i Boliwię do Chile i Argentyny. Co więcej jego rozmieszczenie nie jest ciągłe. Poszczególne populacje nierzadko ograniczone są do pojedynczych dolin w Andach albo do pojedynczych płaskowyżów. Mimo, że trafia się w tych samych państwach i prowincjach co południowe populacje danaida wędrownego D. plexippus to ich zasięgi zwykle nie zachodzą na siebie. Zazwyczaj rozdziela je dolina rzeczna np.: Amazonki.
Czy monarcha erippus może żyć w Polsce? Nie.
Czy monarcha erippus może być hodowany? Tak, względnie łatwo.
Jak spotkać się na żywo monarchę erippusa? Na wakacjach w tropikach albo w motylarni.
Autor – Adam Kapler