Tirumala północna, tygrys ciemnoniebieski
Tirumala septentrionis Butler
Tirumala północna, tygrys niebieski (ang. dark blue tiger) Tirumala septentrionis to piękny, błękitno-czarny motyl pochodzący z Indii, często prezentowany w europejskich motylarniach, kuzyn amerykańskiego monarchy wędrownego.Tirumalę często charakteryzuje się w necie jako motyla „drobnego, małego” – pamiętajmy jednak, że autorzy tych opisów porównują go z innymi gatunkami Indii, Azji Pd-Wsch. czy Australii, gdzie nie brak owadów o rozpiętości skrzydeł naszych ptaków. Na tle polskich motyli tygrys niebieski ze swymi 80-115 mm rozpiętości skrzydeł jest całkiem pokaźny, parokrotnie większy od modraszków, mierzących zwykle 20-40 mm rozpiętości.
Nazwa gatunkowa – charakterystyka i wygląd
Tirumala północna należy do rodziny rusałkowatych Nymphalidae, a podrodziny danaidowatych (monarchowatych) Danainae. Posiada ciemno brązową, niemal czarną głowę z długimi czułkami i paroma białymi plamkami. Tułów w tych samych kolorach, ale z z trzema jasnymi paskami. Odwłok jest wyraźnie segmentowany, barwy ciemno czekoladowej. Strona brzuszna także jest ciemna, zwłaszcza na przedzie, aczkolwiek druga połowa tułowia oraz odwłok są nakrapiane ochrowymi i krtemowymiplamkami. Skrzydła obu par z wierzchu są bardzo ciemne (brąz wpadający w czerń) z półprzezroczystymi, granatowo-białymi cętkami oraz paskami. Na przednim skrzydle da się dostrzec dwie pręgi często łączące się ze sobą, pasek od nasady oraz plamkę za komórką.
Tirumala północna różni się od pokrewnej T. limniace: ciemniejszym, bardziej granatowym odcieniem błękitu wierzchu skrzydeł; wyraźniejszymi, półprzezroczystymi acz węższymi znaczeniami. Oba pasma na przednich skrzydłach tirumali północnej są węższe jak u limnicae i nigdy się nie zlewają. Krótkie smugi nad żyłką 5 skrzydła zawsze pozostają ostre. Spód skrzydeł t. północnej będzie ogólnie ciemniejszy, zaś cała podstawa tylnego skrzydła plus wierzch przedniego skrzydła nie tak intensywnie złocisto brązowe.
Gdy tworzono naukową klasyfikację danaidowatych tropików to gatunki o „zimnych” barwach, niebiesko-czarne trafiały do rodzaju Tirumala, a gatunki o „gorących” barwach, pomarańczowo-czarne trafiały do rodzaju danaid (monarcha) Danaus. Współczesne klasyfikacje, oparte o genetykę i ewolucyjne pokrewieństwo, wskazują, że część tirumal(północna i limnice) są bliżej spokrewnione z monarchami niż z pozostałymi tygrysami.
Jaja tirumali północnej podobne są do beczułek lub męskiego przyrodzenia w żeberkowanym kondomie, z wyraźnym, acz zaokrąglonym wierzchołkiem i płaską podstawą. Ze swoimi błyszczącymi złociście, wypukłymi pasami przypominają jakieś niesamowite meduzy lub żebropławy świecące w ciemnościach morskich głębin.
Gąsienice tygrysa niebieskiego nieco przypominają zebry. Są bowiem białe z pionowymi czarnymi pasami. Po bokach ciała biegnie jednak złotobrunatny pas. Strona brzuszna larwy będzie szaro-biała, z brudno bordowymi posuwkami i odnóżami właściwymi.
Poczwarki tirumal charakteryzują się żywą, jasnozieloną barwą (z białym, falbankowym pasem przez środek) oraz oryginalnym kształtem. Przypominają nieco stożek połączony „falbanką” z cylindrem, przy czym stożek ten jest nieco karbowany; a cylinder wklęsły pośrodku.
Cykl życiowy: W warunkach naturalnych gąsienice tygrysa ciemnoniebieskiego żerują na liściach roślin z rodziny toinowatych, rzadziej miesięcznicowatych. Dawni entomolodzy brytyjskich z czasów kolonialnych wyliczali rodzaje Vallaris, Cosmostigma i Heterostemma z toinowatych, Cocculus spośród miesięcznicowatych. Zważywszy na przeniesienie większości gatunków z rodzaju Vallaris do innych rodzajów należałoby zweryfikować listę gatunków pokarmowych larw tego motyla. Dzięki wysokiej zawartości trujących, piekących w smaku glikozydów nasercowych z roślin toinowatych ptaki unikają tirumali. Owad ten może zatem latać wyjątkowo powoli i dostojnie.
Tirumale północne z Indii podejmują widowiskowe wędrówki, o jakich jednak wiemy o wiele mniej niż o przelotach monarchów. Nierzadko stanowią niemal 80% wszystkich migrujących okazów motyli na południu Indii. Według niektórych badań u tirumal północnych wędrówki podejmuje tyle samo samców co samic, podczas gdy u pokrewnych, bardzo podobnych z umaszczenia i rozmieszczenia geograficznego Tirumala limnicae przelatują wyłącznie „panowie”.
Skąd pochodzi tirumala północna?
Występuje dziko w Indiach i Azji Pd-Wsch. (Myanma, Kambodża).
Na północy sięga Himalajów, na południu Sri Lanki.
Czy tirumale północne mogą żyć w Polsce?
Nie.
Czy tirumala północna może być hodowana?
Tak, mimo skłonności do migracji to owad wdzięczny w hodowli.
Jak spotkać się na żywo tirumalę północną?
Na urlopie w Indiach albo w motylarni.
Autor – Adam Kapler