Wstęp Greta oto, w wielu językach zwana „motylem szklanoskrzydłym” albo „lustereczkami” to jeden z najbardziej niesamowitych, ale i często hodowanych w motylarniach owad. Jej przezroczyste jak umyta szyba skrzydła pozwalają skutecznie ukrywać się przed drapieżnikami mimo braku pigmentów w ciele. Występuje w tropikach obu Ameryk, sięgając na północ do Meksyku oraz Teksasu, na południe zaś do Panamy oraz Chile. Choć greta wydaje się delikatna, jest dość silna jak na motyla dziennego, zdolna unieść ciężar do czterdziestu razy przewyższający masę jej ciała. Uwagę miłośników przyrody zwracają też dalekodystansowe wędrówki grety oraz niezrównane tokowiska samców tego gatunku.
Nazwa gatunkowa – charakterystyka i wygląd
Mogłoby się wydawać, że tak osobliwy owad należy do własnej, odrębnej rodziny. Jednak nie! Gretę zalicza się podrodziny danaidowych Danainae, w obrębie rodziny rusałkowatych Nymphalidae. Rozpiętość skrzydeł tego niesamowitego insekta wynosi zwykle 5,6-6,1 cm. Nadzwyczajna przezroczystość skrzydeł to wynik co najmniej trzech procesów fizycznych:
- Tkanki skrzydeł odznaczają się bardzo niską absorpcją światła widzialnego;
- Rozpraszanie światła przechodzącego przez skrzydła grety jest znikome;
- Odbicie światła padającego na skrzydła pozostaje bardzo niewielkie i to dla szerokiego zakresu długości fal elektromagnetycznych, obejmującego całe spektrum widzialne dla większości owadożerców jak również wszystkie kąty padania światła.
Tak dookólna, szerokopasmowa właściwość przeciwodblaskowa skrzydeł grety wynika z obecności swoistych, niespotykanych u innych motyli nanostruktur (nanokolumn, ang. nanopillars) na wierzchu skrzydeł. Nanokolumny charakteryzują się:
- wysokim współczynnikiem kształtu (ilorazem wysokości do promienia światła widzialnego),
- losowym rozmieszczeniem na powierzchni błony skrzydła,
- losowymi rozkładami wysokości i szerokości poszczególnych nanokolumn,
- obecnością cokołów u podstawy każdej nanostruktury
- niską chropowatością, zdecydowanie mniejszą od chropowatości skrzydeł reszty motyli.
Ciało grety jest ciemnobrunatne. Nieprzezroczyste obwódki skrzydeł także będą brazowe, wpadające w czerwień lub pomarańcz.
Cykl życiowy: Okazy dojrzałe (imagines) „lustereczek” spotkać można cały rok. Grety znoszą jajka przez cały rok. Podobnie jak u reszty gatunków z tropików liczba pokoleń zależna będzie od wilgotności oraz temperatury otoczenia. Na równiku bywa ich 9 na rok, na północnych i południowych kresach zasięgu około 5. Jaja grety charakteryzują się kolorem i kształtem. Znoszone są na mrzechlinach Cestrum – kwiatach z rodziny psiankowatych, uprawianych czasami w dużych oranżeriach. To dla nich optymalny pokarm, czyniący je trującymi i niesmacznymi dla potencjalnych drapieżców, zwłaszcza mrówek i ptaków. Osobniki młodociane grety skarmiane w hodowlach innymi roślinami często chorują i padają. Gąsienice grety odznaczają się cylindrycznym kształtem i zasadniczo zieloną barwą, z jaskrawymi, czerwonymi oraz fioletowymi pasami. Co ciekawe larwy również całkiem sprawnie odbijają światło dzięki gładkim, włóknistym wypustkom na grzbiecie. Poczwarki grety są srebrzyste. W piątym etapie stadium poczwarkowego moszczą sobie za pomocą czterech wirujących ruchów, specjalna jedwabną podkładkę na spodzie liścia mrzechliny. Przyczepione do dolnej strony liścia specjalnym, hakowatym dźwigaczem, poczwarki zwisają bujając się od czasu do czasu. Osobniki dorosłe posysają przede wszystkim nektar z kwiatów lantany. Niekiedy spijają nektary innych kwiatów z rodzin astrowatych i ogórecznikowatych. Samce produkują feromony do wabienia samic właśnie z nektaru astrowatych. W górzystych regionach Ameryki Centralnej i Południowej zaznaczają się wyraźne różnice klimatu między poszczególnymi piętrami gór. Grety zmieniają wysokość, zatem klimat i bazę pokarmową, nader chętnie i sprawnie, pokonując około 19 km jednego dnia, przy średniej prędkości do 13km/h. Dla turystów wielką atracką są tokowiska grety, kiedy to każdy samiec stara się zwabić, po czym zapłodnić jak najwięcej partnerek. W zacienionych miejscach selwy gromadzą się wtedy tysiące okazów.
Skąd pochodzą grety oto? Greta oto pochodzi z tropików obu Ameryk, sięgając na północ do Teksasu i Meksyku, na południe zaś do Panamy oraz Chile. Najliczniej występuje w lasach deszczowych Ameryki Środkowej. Takie rozmieszczenie geograficzne tego motyla potwierdza opinie geografów roślin i zwierząt, że kraina neotropikalna sięga nieco wgłąb Stanów Zjednoczonych. Stosunkowo liczne, powszechnie znane populacje grety zabezpieczono w parkach narodowych oraz rezerwatach Kostaryki.
Czy mogą żyć w Polsce? Wyłącznie w motylarniach.
Czy może greta oto być hodowana? Tak, względnie łatwo.
Jak spotkać się na żywo gretę oto? W motylarni albo na urlopie.
Autor – Adam Kapler