Arctiinae jedne z większych i piękniejszych ciem, rodzimych dla Polski. Znajdziemy wśród nich zarówno typowe motyle nocne, wabione do światła, jak i gatunki aktywne w pełni dnia. Tylko niektóre bywają szkodnikami upraw np.: Estigmene acrea z Ameryki Północnej powoduje straty kapustowatych. Z półkuli zachodniej zawleczono do nas oprzędnicę jesienną (Hyphantria cumea), żerującą w sadach i jagodnikach.
Piękne z perspektywy człowieka, kontrastowe umaszczenie tych ciem stanowi ewolucyjnie uczciwe ostrzeżenie o ich drażniącym i trującym potencjale obronnym. Larwy wielu niedźwiedziówek np.: kai obrośnięte są parzącymi włoskami (przypominającymi futro misia, stąd polska nazwa), mogącymi wywołać pokrzywkę albo zapalenie spojówek u człowieka.
Nietypową przedstawicielką podrodziny jest pochodząca z Ameryki Południowej Paracles laboulbeni, która przestawiła się na wodny tryb życia. Oddycha za pomocą plastronu.
Liczba gatunków: około 6 tysięcy
Jaja niedźwiedziówek będą kuliste lub owalne, z gładką powierzchnią, nierzadko mozaikowo zabarwione lub dość jaskrawe. Składane są przez samicę pojedynczo lub w małych złożach na krawędzi liści roślin żywicielskich. Składane grupowo mogą tworzyć różnorodnego kształtu złoża.
Gąsienice, w zależności od gatunku żerują na roślinach zielnych oraz drzewach i krzewach liściastych. Gąsienice Lithosinae żerują na porostach. Niektóre gatunki o ostrzegawczym jaskrawym ubarwieniu są niesmaczne lub trujące dla drapieżców.
Przepoczwarczenie następuje w półprzezroczystym, miękkim, wyścielonym włosami oprzędzie między roślinnością, w szparach kory drzew, w ściółce lub pod powierzchnią ziemi.
Obecnie Arctiinae dzieli się na plemiona:
- Niedźwiedziówki właściwe (włodarki) Arctiini (m.in. rodzaj Heliura)
- Powrózkowate Lithosini
- Oblaczki Syntomini
Do niedźwiedziówek zaliczono wcześniej rezeliowate Nolidae jako ich podrodzinę. Dziś rezeliowe Nolidae traktuje się jako odrębną rodzinę albo podrodzinę, ale w obrębie sówkowych Noctuoidea. Do niedźwiedziówek włączono za to w randze plemienia oblaczki (Syntomini), cieszące się dawniej rangą rodziny.
Liczba osobników i stanowisk rozmaitych gatunków niedźwiedziówek w Polsce bywa bardzo różna. Stąd odmienne ryzyko wymarcia, a co za tym idzie kategorie zagrożenia poszczególnych Arctidae:
- Najbliższe wymarcia, krytycznie zagrożone wymarcien jak niedźwiedziówka dwórka (Hyphoraia aulica)
- silnie zagrożone, przykładowo włodarka chorągiewka (Arctia villica)
- przeciętnie narażone na wyginięcie jak plamica (Chelis maculosa) oraz niedźwiedziówka hebe (Arctia festiva)
- rzadkie, ograniczone do pojedynczych stanowisk w Polsce jak niedźwiedziówka krasa (Pericallia matronula)
- pospolite w kraju, a lokalnie bardzo liczne np.: niedźwiedziówka babkówka (Arctia plantaginis)
Wykorzystane źródła:
Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.) (2004). Fauna Polski – charakterystyka i wykaz gatunków. Tom I. Muzeum i Instytut Zoologii PAN, Warszawa.
Buszko J. (1983). Klucze do oznaczania owadów Polski, cz. XXVII, zeszyt 53e. Sówki – Noctuidae. Podrodziny: Acontiinae, Sarrothripinae, Euteliinae, Plusiinae, Catocalinae, Rivulinae, Hypeninae i Herminiinae. PWN/Polskie Tow. Entomologiczne, Warszawa/Wrocław.
Buszko J. (1993). Atlas motyli Polski, cz. II. Prządki, zawisaki, niedźwiedziówki (Lasiocampidae, Endromididae, Lemoniidae, Saturniidae, Sphingidae, Notodontidae, Thaumetopoeidae, Lymantriidae, Arctiidae). Grupa Image Spzoo, Warszawa.
Razowski J. (1971). Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyt 51-52. Oblaczki – Syntomidae, Niedźwiedziówki – Arctiidae. Polskie Towarzystwo Entomologiczne/Państwowe Wyd. Naukowe, Toruń-Warszawa.
Autor – Adam Kapler